NatuurhulpcentrumMartes Foina
Terug van weggeweest?
Een dier dat de laatste decennia terug is van weggeweest, is de steenmarter (martes foina). In tegenstelling tot de jaren '90, toen we enkel in Zuid-Limburg steenmarters konden aantreffen, heeft dit diertje ondertussen heel Vlaanderen veroverd.
Hoe kan je de steenmarter herkennen?
Een volwassen marter heeft de grootte van een kat, maar staat lager op de poten en heeft een lange pluimstaart. De kleur is overwegend donkerbruin met een witte keelvlek.
- vleeskleurige neuspunt (donker bij boommarter)
- vacht is overwegend lichtbruin, ondervacht is wit
- opvallend witte (uitzonderlijk roomkleurige of gele) keelvlek
- de keelvlek loopt door tot op de voorpoten
- lange, donkerbruine staart en zwartbruine poten
Voedsel van de steenmarter?
Marters zijn geduchte roofdieren die vooral muizen en ratten, maar ook insecten, wormen, vogels, eieren, fruit en bessen eten. Ze lusten ook etensresten die op de composthoop belanden. Het zijn opportunistische jagers die zich voeden met hetgeen er op dat moment voorradig is in de natuur en wat gemakkelijk bereikbaar is. Daarom zal een marter ook uw pluimvee of kleinvee aanvallen wanneer u die onbeschermd laat rondlopen. Marters jagen vooral tijdens de schemering en 's nachts.
Leefgebied?
Marters gebruiken stapels hout, stenen, holle bomen of oude stallen en schuren als onderkomen. Ze leven al sinds mensenheugenis in de omgeving van mensen, maar vroeger waren er genoeg plekken waar de marter zich kon ophouden zonder voor overlast te zorgen. Hooizolders, achterbouwtjes, schuren of garages worden steeds vaker omgebouwd tot leefruimtes waardoor de marters meer en meer hun intrek gaan nemen in bewoonde gedeeltes.
Steenmarters maken in de regel geen echt nest, maar schikken het aanwezige materiaal (hooi, ...) soms wel tot een herkenbare ‘slaapplek’. Overigens maken zij in hun leefgebied gebruik van een veelheid aan schuilplaatsen, die in een onregelmatige volgorde en doorgaans telkens voor slechts korte periodes worden aangedaan. Vrouwtjes met jongen verblijven uiteraard wel langere tijd op eenzelfde plaats.
Voortplanting?
Steenmarters hebben één nest per jaar, doorgaans met twee of drie jongen. De paartijd valt in de zomermaanden, van juni tot augustus, met een piek in juli. Na een draagtijd van ongeveer negen maanden werpt het vrouwtje haar jongen, meestal in maart of april. Die worden ongeveer acht weken gezoogd maar vanaf de zesde week krijgen ze ook vast voedsel aangeboden. Steenmarters worden in hun tweede zomer geslachtsrijp.
Nuttige diertjes
Zoals elk roofdier speelt ook de steenmarter een belangrijke rol in het ecosysteem. Zo houdt hij de populatie muizen, ratten en andere knaagdieren onder controle. Hij heeft bijna geen natuurlijke vijanden in Vlaanderen, maar toppredatoren staan aan de top van de voedselketen en hun aantallen worden gereguleerd door de beschikbaarheid van voedsel, territoria en door ziektes. zo zien we de laatste jaren een fikse toename van het aantal marters met hondenziekte. Een duidelijk teken dat de natuur zichzelf reguleert wanneer er plaatselijk grotere dichtheden aan marters voorkomen. Ook het verkeer fungeert als het ware als 'natuurlijke vijand'. Jaarlijks komen vele honderden marters om het leven onder onze wielen.
Vervelende diertjes
- Steenmarters zijn cultuurvolgers die zich al sinds mensenheugenis ophouden in de buurt van mensen. Doordat ze soms hun intrek nemen in gebouwen, ontstaan er hier en daar problemen. Zo kunnen de dieren schade aanrichten aan dakisolatie, wanneer ze binnendringen in de ruimte tussen dak en onderdak. Een marter die je zolder als onderkomen gebruikt, laat latrines (verzamelplek van uitwerpselen) achter die voor stankoverlast kunnen zorgen. De meeste klachten betreffen evenwel lawaaihinder: het gestommel op zoldervloeren en het geschreeuw van vechtende dieren. Hierover kan u meer informatie vinden op onze 'Marter op zolder'-pagina.
- Een speciaal fenomeen zijn de zogenaamde ‘automarters’: steenmarters die onder de motorkap van wagens schade aanrichten door te bijten in leidingen en kabels of het loskrabben van isolatie. De reden voor dit gedrag is niet geheel duidelijk; mogelijk wordt territoriale agressie opgewekt wanneer de wagen afwisselend in territoria van verschillende dieren staat. Hierover kan u meer informatie vinden op onze 'Marters en wagens'-pagina.
- Als laatste kan een marter zich ook vergrijpen aan pluim- of kleinvee. Hierover kan u meer informatie vinden op onze 'Help mijn kippen'-pagina.
Wegvangen
Territoriale dieren
Steenmarters zijn territoriale dieren. Ze verdedigen hun territorium tegen soortgenoten. Daardoor kan er maar een beperkt aantal individuen voorkomen in één gebied. De dieren vertonen enkel territoriaal gedrag tegenover individuen van hetzelfde geslacht. Mannetjes en vrouwtjes tolereren elkaar en hun gebieden overlappen. De grootte van de territoria wisselt, maar bedraagt zelden meer dan twee tot drie vierkante kilometer. In een stedelijke omgeving, waar er meer voedsel te vinden is dan in het bos, gebeurt het dat een territorium niet groter is dan enkele tientallen hectare en uitzonderlijk zelfs nog kleiner. Over het algemeen geldt dat mannetjes een groter gebied bezetten dan vrouwtjes.
Steenmarters zijn ’s nachts actief. Als het donker is komen ze uit hun schuilplaats en gaan op pad. In de zomer, als de nachten kort zijn, komen ze soms ook overdag naar buiten.
Geursporen
Territoria worden intensief afgebakend met geursporen door uitwerpselen en urine, maar ook via de specifieke geurkliertjes die uitmonden aan de onderzijde van de eeltkussens van tenen en voetzolen. Bij elke stap wordt daarbij een zekere hoeveelheid geurstof op de ondergrond gestempeld. Waar vaak gelopen wordt, zoals nabij goede dagrust- en nestplaatsen, ontstaan aldus geurpaadjes.
Een val zetten
Het lijkt bijna een voor de hand liggende oplossing: die vervelende marter gewoon wegvangen. Maar met bovenstaande info in uw achterhoofd, weet u wel beter. Het wegvangen van een territoriaal dier is totaal nutteloos en wel om volgende redenen:
- Een steenmarter is dermate slim en achterdochtig dat het zo goed als onmogelijk is om hem te vangen, te vergiftigen of erop te schieten. De enige marters die soms gevangen worden, zijn de jongen en die worden op termijn toch uit het territorium verjaagd.
- Moest je er toch in slagen een marter te vangen, dan moet je hem al heel erg ver terug uitzetten om te voorkomen dat hij de weg naar huis terug vindt.
- Het wegvangen van territoriale dieren heeft totaal geen zin. Hierdoor komt er immers een territorium vrij dat vrijwel onmiddellijk wordt ingenomen door een buurmarter of een zwervend exemplaar. Deze nieuwe marter vindt via de geursporen van zijn voorganger opnieuw de weg naar uw auto, zolder of kippenren.
Bovendien zijn marters beschermd bij wet en mag je ze dus niet vangen of doden...
